De geschiedenis van het Derde Rijk

Over Hitlers Derde Rijk zijn grote aantallen boeken geschreven. Er is namelijk een grote interesse in het nazi-regime dat Duitsland gedurende twaalf jaar in zijn greep had. Mensen zijn enerzijds gefascineerd in de manier waarop het Duitse Rijk bestuurd werd, in het machtsvertoon en de propaganda van de nazi’s en in de opzienbarende kopstukken. Anderzijds is men geshockeerd door de gruwelijkheden die in dit rijk plaatsgevonden hebben en de enorme ellende die Hitler de mensheid gebracht heeft. Het verklaren van de fascinatie voor Hitlers Derde Rijk is geen moeilijke opgave, want mensen lezen over het algemeen liever over perioden van ellende dan over perioden van voorspoed. In “De geschiedenis van het Derde Rijk” wordt een uitgebreide samenvatting gegeven van de geschiedenis van deze duistere periode.

Het boek “De geschiedenis van het Derde Rijk” is geschreven door Dr. Matthew Hughes en Dr. Chriss Mann. Hughes en Mann studeerden allebei af met een proefschrift over een onderwerp uit de militaire geschiedenis, ze schreven diverse boeken en artikelen over de Tweede Wereldoorlog en zijn momenteel werkzaam als universitair docent. Hun boek geeft mensen een beeld van het leven in het Derde Rijk. Twee belangrijke hoofdvragen waar de auteurs van dit boek antwoord op willen geven zijn: “Hoe was het om onder het Nazi-regime te moeten leven?” en “Hoe verliep het leven onder de Führer?”. Deze twee vragen zouden natuurlijk eigenlijk niet apart geformuleerd hoeven worden, want de strekking van beide vragen is gelijk.

Het dagelijkse leven van burgers is een zeer interessante invalshoek om een historische periode te benaderen. Lezers kunnen zich goed inleven in de leefomstandigheden van gewone burgers doordat ze hun eigen leefomstandigheden als vergelijkingsmateriaal hebben. In het boek komt echter niet alleen het leven van burgers aan bod, want ook is er aandacht voor meerdere andere onderwerpen. Het boek bestaat uit de volgende hoofdstukken:

1. Adolf Hitler
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het leven van Adolf Hitler. Onder andere zijn jeugd in Oostenrijk, zijn rol als korporaal tijdens de Eerste Wereldoorlog en zijn opkomst als nazi-leider komen aan bod. Ook wordt er gezocht naar de oorsprong van Hitlers Jodenhaat en worden zijn relaties met vrouwen beschreven. Getracht wordt om de persoonlijkheid en de handelingen van Hitler te verklaren.

2. Een volk zonder hoop: Duitsland in de jaren ’20
Na de Eerste Wereldoorlog raakte Duitsland in een grote crisis. De politiek en de economie waren instabiel, er heerste een grote onveiligheid en het dagelijkse leven was zwaar. Deze negatieve omstandigheden maakten het mede mogelijk dat Hitlers partij, de NSDAP, aan de macht kon komen. De manier waarop de NSDAP en Hitler aan de macht kwamen en de aanleiding voor de Tweede Wereldoorlog komen in dit hoofdstuk aan bod.

3. Het economische wonder van de nazi’s
Toen de nazi’s in Duitsland aan de macht kwamen, slaagden zij er op opmerkelijke wijze in om nieuw leven in de Duitse economie te pompen. Er was bijna geen werkloosheid meer, de infrastructuur verbeterde – onder andere door de aanleg van moderne Autobahnen – en er was voldoende voedsel voor het Duitse volk. De manier waarop men erin slaagde om in de jaren ‘30 Duitsland uit de problemen te halen, wordt in dit hoofdstuk behandeld.

4. Controle over de jeugd
In het Derde Rijk zag men de jeugd als de toekomstige soldaten en arbeiders van het Duitse Rijk. Al op jonge leeftijd werden kinderen geïndoctrineerd, voornamelijk door hun verplichte lidmaatschap van de Hitlerjugend en de Bund Deutscher Mädel. In dit hoofdstuk wordt behandeld hoe deze organisaties in de loop van de tijd veranderden en welke grote invloed zij hadden op het leven van de jeugd.

5. Vrouwen en het Derde Rijk
In dit hoofdstuk wordt de rol van de vrouw in het Derde Rijk behandeld. De oorspronkelijke rol van de vrouw in het Derde Rijk was die van moeder en huisvrouw. Vrouwen werden gestimuleerd om zoveel mogelijk kinderen op de wereld te zetten. De nazi’s konden deze filosofie gedurende de oorlogsjaren niet vasthouden, want doordat mannen werden opgeroepen voor het leger moesten vrouwen hun taken in de samenleving overnemen.

6. Het dagelijkse leven onder de nazi’s
Hoe het vrije tijdsleven in het Derde Rijk eraan toeging wordt behandeld in dit hoofdstuk. Zelfs het vrijetijdsleven van de Duitse bevolking werd van hogerhand gestuurd, onder andere door de organisatie Kraft dürch Freude. Deze organisatie hield zich bezig met de organisatie van vakanties en uitjes voor het Duitse volk. In dit hoofdstuk wordt ook de rol van religie in het Derde Rijk beschreven.

7. Cultuur onder de nazi’s
Onder leiding van propagandaminister Joseph Goebbels startten de nazi’s een propagandaoffensief tegen communistische, Joodse en andere ongewenste cultuurstromingen. Talloze door de nazi’s ongewenste musici, kunstenaars en schrijvers verlieten Duitsland. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe propaganda en cultuur met elkaar versmolten waren in het Derde Rijk. Onder andere kolossale nazi-bouwprojecten, propagandafilms van Leni Riefenstahl en boekverbrandingen worden besproken in dit hoofdstuk.

8. Begin van de terreur
Communisten, Joden, homoseksuelen, zigeuners en andere bevolkingsgroepen die niet pasten binnen de nazi-filosofie waren in het Derde Rijk ondergeschikt aan de Arische Übermensch. De Üntermenschen werden op verschrikkelijke wijze geterroriseerd en vervolgd. Dit hoofdstuk verwoordt hoe deze terreur begon. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere de Kristallnacht en de nacht van de lange messen. Ook de Anschluss van Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije komen aan bod.

9. Bliksemoverwinningen
Dit hoofdstuk vertelt over de veroveringen van de Duitsers in Europa aan het begin van de oorlog. Binnen relatief korte tijd veroverde Duitsland een groot deel van Europa dankzij een nieuwe manier van oorlogsvoering: de Blitzkrieg.

10. Onheilspellende voortekenen, 1941-1944
Na de succesvolle overwinningen in Europa vergingen de oorlogsinspanningen van het Duitse leger vanaf 1941 minder voorspoedig. De verovering van Rusland mislukte door de slag om Stalingrad, in Afrika werden de Duitsers naar het Europese continent teruggedrongen en op 6 juni 1944 vond de geallieerde invasie van Europa plaats (D-Day). De Duitsers leden grote verliezen, maar bleven op fanatiek in hun strijd.

11. Thuisfront: industrie en productie
Gedurende de oorlogsjaren veranderde er veel op economisch gebied in Duitsland. De economie werd vooral gericht op oorlogsproductie en bevoorrading van het leger. Doordat Duitse mannen werden ingezet in het leger moesten vrouwen worden ingezet in de industriële sector. Voor grootschalige Duitse bouwprojecten, zoals de Atlantikwall en de Siegfriedlinie, werden krijgsgevangenen en dwangarbeiders ingezet. Naast het tekort aan arbeidskrachten wordt in dit hoofdstuk ook de invloed van de geallieerde bombardementen op de productie in de Duitse industrie behandeld.

12. Thuisfront: het leven in Duitsland
Gedurende de oorlogsjaren veranderde het dagelijkse leven in Duitsland enorm. De Duitse stedelijke bevolking ging gebukt onder de geallieerde bombardementen, er ontstonden voedseltekorten en het vertrouwen in de regering kwijnde langzaam weg. De impact die de oorlog had op het dagelijkse leven in Duitsland, wordt in dit hoofdstuk behandeld.

13. De laatste veldtocht
Na de slag om Stalingrad en D-Day werden de Duitsers uit de door hen bezette gebieden verdreven. Met het Ardennenoffensief deed Hitler een laatste poging om de geallieerde opmars in het westen te stuiten. De inspanningen van het Duitse leger in de Ardennen mochten niet baten en uiteindelijk kwam het Derde Rijk aan zijn einde. In dit hoofdstuk wordt het Ardennenoffensief kort behandeld, terwijl de slag om Berlijn uitvoeriger wordt behandeld. Op bevel van Hitler moest Berlijn tot de laatste man verdedigd worden: kinderen van de Hitlerjugend en oude mannen van de Volkssturm verdedigden tevergeefs de hoofdstad van hun natie.

14. Verzet
In het Derde Rijk werd intern verzet met harde hand ontmoedigd en bestraft. Er was dan ook geen sprake van verzet op grote schaal. Toch waren diverse Duitsers dapper genoeg om verzet te plegen. In dit hoofdstuk wordt onder andere het verzet van predikant Martin Niemöller en de verzetsgroep Die Weisse Rose behandeld. Ook wordt in dit hoofdstuk de aanslag op Hitler door Claus von Stauffenberg besproken.

15. Genocide
Gedurende de Tweede Wereldoorlog werden ongeveer zes miljoen Joden door de nazi’s vermoord. In dit hoofdstuk beschrijft men op welke manier de nazi’s erin slaagden om de Joodse bevolking in Europa bijna in zijn geheel te elimineren. Ook wordt in dit hoofdstuk de vraag gesteld of het Duitse volk op de hoogte was van het bestaan van concentratiekampen en of zij mede verantwoordelijk konden worden gesteld voor de gepleegde genocide.

16. Duitsland verslagen
Het laatste hoofdstuk van dit boek gaat over het einde van het Derde Rijk. In dit hoofdstuk wordt onder andere verteld over de omstandigheden in de geallieerde krijgsgevangenkampen, de naoorlogse bestuurlijke verdeling van Duitsland onder de geallieerde landen en de manier waarop het Duitse volk hun leven weer probeerde op te pakken.

Het is duidelijk dat verschillende hoofdstukken niet enkel het dagelijkse leven in het Derde Rijk verwoorden. De hoofdstukken over Hitler en de oorlogsinspanningen van het Duitse leger zijn hier voorbeelden van. Om het dagelijkse leven in het Derde Rijk te kunnen doorgronden, is het echter belangrijk om te begrijpen door wie en op welke manier het land geregeerd werd. Aangezien oorlogsvoering een enorme invloed heeft op het dagelijkse leven is dit een onontbeerlijk onderwerp. De verschillende hoofdstukken geven de geschiedenis van het Derde Rijk globaal weer, waarbij het dagelijkse leven als een rode draad door het verhaal heen loopt.

De schrijfwijze van het boek is goed begrijpbaar, alhoewel het woordgebruik soms lastig is voor minder ervaren lezers. In het boek wordt vaak geciteerd uit andere boeken over de Tweede Wereldoorlog, zoals bijvoorbeeld “Berlijn - De Ondergang 1945” van Antony Beevor. Andere citaten zijn opgenomen uit interviews die beide auteurs hebben gevoerd met ooggetuigen. Helaas zijn deze citaten niet in een notenlijst opgenomen. Ook ontbreekt er een literatuurlijst in dit boek.

In het boek is een uitgebreide en goed geselecteerde verzameling foto’s opgenomen met informatieve bijschriften. Veel foto’s zijn redelijk bekend, maar er zijn ook minder bekende foto’s in dit boek te vinden. In het boek zijn ook een aantal fotocollages te vinden die aansluiten bij bepaalde hoofdstukken. Zo zijn er onder andere fotocollages opgenomen over Heinrich Himmler, Joseph Goebbels, de slag om Berlijn en het geallieerde bombardement op Dresden. Ook de foto’s in de collages zijn aangevuld met informatieve bijschriften.

“De geschiedenis van het Derde Rijk” is een boek dat zeker aan te raden is voor iedereen die zich globaal wil informeren over het Derde Rijk. Het boek behandelt verschillende onderwerpen die een groot publiek aan zullen spreken. Doordat het boek onder andere ook vertelt over de opkomst van de nazi’s, het leven van Hitler, de invloed van de nazi-kopstukken en de oorlogsinspanningen van het Duitse leger, is de inhoud van het boek veel uitgebreider dan dat de hoofdvraag doet vermoeden. De auteurs hebben een informatief en goed leesbaar naslagwerk afgeleverd dat het aanschaffen waard is.